De adviezen

Anton, eigenlijk zou je weer een nieuwe blogserie moeten starten. Ik vind dat bladder dit niet bijzonder inspirerend. Iedereen bladdert wat af, maar dat gebeurt toch al. We willen graag wat tegenwicht. Je zou de lat wat hoger kunnen leggen. Wat als je de adviezen van je vrienden eens zou opschrijven? Ik zie dan een dialogisch moment in je blogs komen wat er nu nog niet echt in zit. En wat ik ook mis is iets van belofte. Adviezen hoeven niet te kloppen, maar alleen al door hun vorm bevatten ze belofte.

Het eerste wat ik tegen je zou willen zeggen is: kill your darlings! Ik heb nog niet iets van je gelezen, maar je zegt me dat je graag dingen verwerkt in blogs. Te veel mensen schrijven iets waarvan ze denken dat het meteen al waarde heeft, alleen al omdat het zo spontaan is, of omdat het hun leven is. Nou, dat leven trap ik graag in de hoek. Killen is echt mijn ding. Het mooiste kun je bereiken als je ook nog je darlings killt. Denk aan Polycrates en zijn ring. De ring was echt zijn ding. We maken dingen kapot omdat we ervan houden.

En dan heb ik nog een tweede advies voor je. Je zet alles meteen op internet en je stuurt het naar je vrienden. Dat zijn er niet veel. Je kunt een veel groter publiek bereiken als je je teksten opstuurt naar een uitgever. Die bereikt veel meer mensen dan jij in je eentje ooit voor elkaar krijgt! Echt, jouw teksten zijn de moeite waard om te publiceren. Je doet jezelf te kort. Jouw vrienden, jouw zogenaamde adressanten, ik ken ze niet. Ze zijn onzichtbaar en vergeten, als ze jouw blogs al lezen. Ze liken je maar je weet wat dat betekent want dat doe je zelf ook bij hen. Neem jezelf serieus en besteed eens wat zorg aan je teksten. En niet te vergeten, neem ook je lezers serieus. Neem mij eindelijk eens serieus.

Er is toekomst, nog wel

Help mijn man is blogger! Zo zal het gaan wanneer we echt tot het inzicht komen dat we klussers hard nodig hebben. Nu nog denken we dat kinderen manager moeten worden en literatuur moeten lezen. Wij zijn geen manager geworden en we lezen ook niet zo makkelijk meer literatuur. Maar er moet toekomst zijn. Daarom hebben we kinderen en die kinderen moeten manager worden en literatuur lezen. De klussers vermaken ons nog op tv, in de reclame zien we nog dat we het gewoon zelf kunnen, al wordt het dan wat scheef.

Nel mezzo del cammin di nostra vita... Eerst dachten we nog dat de verbouwing van de badkamer drie weken zou duren, nu blijkt het vier weken. Met man en macht wordt gewerkt, ook op feestdagen. In de gestuukte ruimte staat een kacheltje om de boel te drogen. De plot is Dante. Eerst de hel van het gehak, dan het vagevuur van het gesmeer, ten slotte de hemel der tegels met de spiegel waar we ons van aangezicht tot aangezicht zullen zien.

De geestelijke weg begint altijd bij de vloer. We laten de tegeltjes liggen van onze voorgangers, de nieuwe komen erbovenop. Er wordt spul over gesmeerd dat door de zijkant naar de keuken druipt. De klussers doen meer dan construeren en pech hebben met boren in beton, ze herstellen ook de bijkomende schade. Ze communiceren en houden rekening met het kinderslaapje van de buren. Ik vertel wat ze doen, nee niet als manager en ook niet in literatuur. Ik schrijf dit blogje in drie episoden.

Muziek der sferen

Mannen die pianospelen is een misverstand. Het is ergens wel begrijpelijk. Je dirigeert en bent gehecht aan controle over details. Je buigt de klank zodat het flonkert. De lijntjes kunnen nog directer. Je kunt aan het orgel maar dan ben je onzichtbaar. Je bent midden in de mechaniek. En zo kom je uit bij de piano. Je ziet het buigen en zwaaien. Je ziet de emotie. Punt is dat je het begin ziet van de muzikale klank.

Er was zo'n man die ons 's avonds uitnodigde op zijn hotelkamer en graag Black Label met ons deelde. Hij raadde me Arthur Loesser aan met zijn studie over de sociologie van de piano. Het waren meisjes die de nieuwste hits speelden voor de gasten. De gasten konden doorpraten. Mijn vader vroeg me vroeger of ik iets wilde spelen als er gasten waren. Van die mooie achtergrondmuziek. Maar ik had net gelezen over Beethoven die de aandacht afdwong en ik was een jongen.

Je wil de uitersten bij elkaar krijgen. Muziek is achtergrond en muziek is alles. Daarom zoek je de extreme achtergrond (behang zei Satie) en de intieme gevoelsexplosie - ik luister toevallig Rachmaninov. De Ring. Kan de ring ons verbinden tot de eeuwigheid? Foute vraag omdat we door willen draaien. Nog extremer nog extremer. Tot het weer implodeert en we zachtjes neuriën of helemaal niets meer zeggen en ons begraven in de oortjes. Er klinkt nog wel overal ongehoorde muziek. 

Kijken is niet genoeg

Twijfel je wel eens? Let op, dat kan een moment van zwakte zijn. Zwakte kan realiteitsbesef zijn. Zo toon je toch weer je kracht. Het is een momentopname, en moment wil zeggen momentum. Je kunt het moment gebruiken om je krachtig te tonen, en daar zijn wij meester in, wij mensen met de lange sleep, wij nasleep van de grote rijken, wij Habsburgers. Monumentum.

Daar kun je allerlei respect voor hebben, en dat is ook weer een kracht. Eigenlijk zeg je dat je niet veel doet en ze zien dat en denken dat je iets hebt gedaan met beheersing, zelfinzicht en macht over de wereld via jezelf. Ken jezelf is ken je beperking is wijsheid. Ze kijken wel toe, zeg maar gerust potentieel iedereen. Toekijken is ook macht, al voor je toeslaat.

Blijft niets over dan kijken achter het toekijken. Waar ligt die macht of kracht, de ongeziene. Er valt niets te zien behalve wat overblijft. En behalve wat was weggevoerd. Wat was voorkomen. Wat toekomstmuziek blijft. Wat er verder nog komt na deze woorden. Waar is de kat heen die uit de boom gekeken was. Ze droomt vast wat wij niet kunnen verwoorden.

Ben ik dit

Kijken naar jezelf kan via een omweg. Loop naar de bibliotheek en ga van de glijbaan. Het is dus ook de omgeving met die belofte. Ga naar het nieuwe museum en breng je stem uit. De volgende expositie dat ben jij. Je staat voor het kunstwerk 9 seconden staat er. Gemiddeld, want in werkelijkheid sta je er korter of langer voor. Wat gebeurt er als je er inderdaad langer voor staat? Of korter? Het is aan jou, dit ben jij. Hier heb je jaren naar uitgekeken, dit is jouw museum, een volgende zal er niet zijn.

De glijbaan brengt me van de kunst hier bij mezelf. Ik heb lang gedacht dat ik schrijver was, dat deze woorden hier jou brachten bij mij. Bij Sartre las ik vroeger dat het bewustzijn een glijbaan was die me bij de dingen bracht. De dingen en ik komen elkaar tegen en we zwaaien. Zou ik een ding zijn dan zou ik moeten zeggen het ik. Ze zeggen dat ik het ik ben, en wel die hele speciale die heerst over zijn leven en zijn woorden.

Steeds moeilijker gaat me het lezen af. Al bij de eerste woorden denk ik wat zal ik ervan zeggen. Ik zie woorden, dan dus ook de vele woorden eromheen. Het zijn volgeschreven plakkertjes die om het portret van Dick Ket hangen om ons op te voeden, dus weg te voeden. We komen binnen met onze code die de zwaaideuren openen waardoor de verlaters meteen weg kunnen. We zwaaien naar de verlater in ons. Schrijven, steeds nog eentje om het af te leren.

Ik zeg het alleen maar

Eigenlijk zijn het allemaal bijzaken. Je kunt er wel over doorzeuren maar je kunt dat net zo goed niet doen. En als je dan wel doorzeurt, dingen ertegenover zet, erover doorgaat, dan raakt de boel uit het lood. Dat kan ik wel uitleggen, maar het is al uit het lood, en dat brengt de balans allemaal niet terug. Als je me niet vertrouwt, ook goed, dan ga ik wel iets anders doen. Of ik ga gewoon door want ik weet dat jij dat ook het liefste wil.

Groter maken dan nodig, dat is waar het op neerkomt. Ja, ik begrijp dat wel, je wil gewoon weten waar je aan toe bent. Je houdt ons een spiegel voor of misschien wil je zelf wel weten waar de kaders liggen die jou oriëntatie bieden. Of je zegt me wat je zo goed aan me vindt zodat ik me eindelijk daarnaar ga richten. Mooi en aardig, maar je wil dit eigenlijk gewoon niet, ik moet zelf maar weten hoe ik de zaken aanpak, of niet aanpak.

Weet je, ik zeg ook maar wat, ik vind helemaal niet dat jij de zaken op een bepaalde manier moet aanpakken. Dingen kunnen ook gewoon gedaan worden, op het moment dat ze gedaan worden. Dat voel je wel aan. Best raar dus dat we het hierover hebben. Stilstaan bij wat gewoon beweegt en waar je op kunt afstemmen. Niet nodig beste vriend. Je doet de dingen en ik heb gewoon gezegd hoe ik het zie. Ik zei iets, jij probeert er iets van te maken, en dat is dus niet nodig.

Deducatie

Sport is deducatie. Vroeger wist ik dat nog niet. Wat was het allemaal mooi als we rond het klimrek schaatsten in de rol van Art en Kees onder het oog van zuster Annet. Later voor de buis lieten we de rondetijden aan mijn zus over met bloknoot op schoot. Broer schaatste door de gang tegen zichzelf met commentaar van zichzelf. Sport was zo veel. Het was wat je deelde. Het was wat je was door het (niet) te zijn. Fietste je richting Heksenberg (3% stijging) dan was je Hennie Kuiper.

Ook voor cultuur was er plaats, en wel in de vierde. Meester Alberts maakte ons warm voor Cassius Clay en de Spelen van München, liet ons luisteren naar de Bolero en de Danse macabre en leerde ons buiten schooltijd blokfluit. Vergeet ook juffrouw Strikwold niet die de blokfluit al onderwees in de eerste. Gingen we met pap en mam naar de Negende, dan was dat omdat het zo leek op het liedje in de kerk. We lieten ons zo nu en dan opvoeden, binnenvoeren, vervoeren.

Hoe zou je deducatie moeten vertalen? Is het de vervoering die ons werd bijgebracht? En waarvan werden we dan ver gehouden? Nog steeds lig ik naar de Giro te koekeloeren. Met een schuin oog kijken we naar natuur en architectuur. Het is de prijs die we betalen voor de eeuwige stroom sport die naar de meet beweegt en bij de meet terugkijkt naar de rit waarin weinig gebeurt. Zo leren we wel iets, we leren dat er weinig gebeurt. De vervoering voert ons naar de kleine intensiteiten. Gaan we naar het concert, dan zien we de sport. Inspanning, competitie, vervoering, weinig.

Ja lekker!

Als het goed is kun je het proeven. Dat wil nog niet zeggen dat je weet wat erin zit. Wil je het geheim van de kok bewaren, dan moet je iets prijsgeven. De dosering moet precies goed zijn, tussen prijsgeven en achterhouden, prijsgeven door te vertellen en prijsgeven via de smaak. Zo weten we toch weer alles. Vergeet niet dat alle ingrediënten op de verpakking moeten staan. Voor een simpel brein zoals het mijne lijkt het of je het product nu gewoon kunt namaken.

Zo beschouwd weet je dus eigenlijk ook weer niets, maar dat weet je pas wanneer je brein iets meer complexiteit toelaat. Dan kun je de gekwelde uithangen, zodat het lijkt of je met minder dan alles geen genoegen neemt. Iedereen kan nu zien dat je de gewoonste dingen niet aankunt en gaat aan het hoofdschudden. Je gaat nu denken dat je de enige bent. Iedereen weet wat hij moet weten, alleen jij niet. Of je weet het wel, maar hebt het door je theater voor jezelf verstopt.

De moeilijkste oefening om je toegang tot deze materie te bevechten is tv kijken zo vlak na het eten. Je hebt het al op, het smaakte goed. Je hapte het weg in tien à vijftien minuten, terwijl er uren, dagen, maanden overheen waren gegaan voordat het zo ver kwam. Heb je wel adequaat gereageerd, er is immers geen dankgebed meer dus moet je vele millennia in je eentje opnieuw uitvinden. Daarna maakt Sharon bij Binnenstebuiten luchtig haar recepten doorspekt met verkleinwoordjes. We zijn in staat om erbij weg te zakken. Ja we kunnen wel iets!

Dit is ook ritme

Je bouwt een burcht en zet jezelf vast. Dat zou de voorzichtige conclusie kunnen luiden van de autoritaire avonturen die steeds maar weer opduiken. De oorlog van Rusland heeft een gezicht, het is een persoonlijke oorlog. Het zerocovidbeleid van China heeft weer een ander gezicht maar past ook in het plaatje. Ik zeg voorzichtig omdat lang niet zeker is of de personen zich hebben vastgezet. Ze kunnen hun macht ontplooien dankzij hun avonturen. Eerst bedwelmen met verhalen, daarna afdwingen voor zover nodig.

Daedalus vliegt weg uit zijn labyrint en neemt zijn zoon mee. Er is toekomst. Icarus mag dan neerstorten, hij wordt eiland. De nieuwste Marcos is al opgestaan en heerst over de Filipijnen. Ook al eilanden met een naam, van Filips II. Het verval mag vervolgens inzetten, vroeg of laat rijst de opvolger uit de as. Filips wordt feniks. Het bladdert, wordt as en bloeit op.

Wij maar raden naar het doel, de richting, de zin. Wel zien we dat het blijft schuiven. Of, zoals in China, er zijn geen besmettingen meer maar volharden is het doel, en volharden is grootser in zinloosheid. Wij weten ons even geen raad. We zeggen rivier, flexibiliteit, flux, alsof dit de zin is. Zo graag vullen we de leegte die de autocraat laat. We denken dat er weer zin is, er is weer Europa, dank je wel. De autocraat houdt ons op gang. De flux onderbreken is ook ritme.

Samen op weg naar de dood

Toen ik bladder dit bedacht dacht ik ook maar wat. Nu zijn we een eind op streek en blijkt hoe dicht we zitten bij de dichter. Glaucus gaat in boek zes van Ilias de strijd aan met Diomedes. Beider opa's waren met elkaar bevriend, en daar komen ze achter bij de inleidende verbale beschietingen. Blijkbaar weten we nog steeds niet wat dat allemaal is, familie, vriend, vijand. En dan komt dus dat gebladder: 'Want het geslacht der mensen is gelijk aan dat / Der bladeren. De wind verstrooit / Hen over de aarde. Maar de lente komt / En 't bottend bos ontluikt tot jeugdig blad.'

Ik lees nu filosoof Liantinis die goed weet dat Nieuwgrieken door niemand worden gelezen. Hij doet akelige beweringen over de superioriteit van Grieken over Joden. Wat is dat waard als je het onderspit delft? Wat is de dood waard als je strijdt tegen de dood? Als Liantinis de Joden van zich af schrijft schrijft hij het hiernamaals van zich af. Liantinis ziet de dood als vijand, vriend, kernwaarde der oude Grieken.

Waarheen leidt de weg die wij moeten gaan. Athene, Jeruzalem. Veel verandert er niet als je zegt Rome. Neem de plaats in van Glaucus of van Diomedes. Bladder dit. Er zal weer iets uitbotten voorbij de dood. Wat zegt Liantinis? Hij gelooft in endokosmikí athanasía, binnenwereldse onsterfelijkheid. Leest hij zijn Joden beter, dan zijn het vrienden. We zijn blad, we bladderen. Bladder dit. Denk aan onze opa's. Ze sterven met ons mee. Vechten, doe maar. Of gewoon niet. Laat het zingen, zoals mijn opa als hij wat op had.

De kern van het denken

Een grote bewering of een grote vraag, daar draait het om in de filosofie. Laten we overigens zeggen denken, dan gaat het meteen ergens over. Bij denken lijkt het of er weinig aan de hand is, maar zet je er iets achter of tegenaan zodat er toch iets aan de hand is. Hé, zo had ik het nog niet bekeken, zeg je in verwondering. Je brengt het denken op gang en weet niet waar je uitkomt. Wel weet je alvast dat je onderwerp op het spel is gezet.

Mijn onderwerp hier is de filosofie, of laten we zeggen het denken. Mijn verwondering gold die move waarin het ding ineens heel groot wordt gemaakt, zodat er heel veel, heel erg veel aan de hand is. Dat verwonderde me ineens toen ik vandaag aan het wandelen was langs de Swalm. Nu is het ook weer niet zo dat denkers altijd dramatiseren. Als ze hun ding groot hebben gemaakt doen ze daarna hun best om alles af te zwakken en er dingen tegenover te zetten. Het zijn disclaimers, zeker. Maar ze hopen na alle afbraakwerk toch ook dat er iets overblijft, en dat is dan de kern.

Het was nog niet zo eenvoudig om de filosofie achter me te laten. Ik dacht: laat ik de filosofie inwisselen voor het denken. Denken is beter, dan gaat het tenminste ergens over, en niet per se over de filosofie of het denken zelf. Nu twijfel ik, want ook denken is een operatie waarbij het ding er niet per se gezonder uitkomt. Het denken wil ingrijpend in de dingen snijden zodat er iets uitkomt. De kern van dat ding, om precies te zijn. Ik zoek even een sterke metafoor. De kern, dat zijn de pitten met blauwzuur. Je moet er wel heel erg veel van eten als je eraan wil doodgaan.

Reageren op uitbreiding

Hier exposeer ik me, maar dat wil nog niet zeggen dat ik besta. Daarvoor is nodig dat er iets in de wereld is dat met mij interfereert. Dan kan ik nog net zo goed denken dat er iets in die wereld interfereert met iets in die wereld. Goed, dan bestaat dus de wereld. Als die wereld mij niet zegt dat ik besta, kan ik nog steeds denken dat ik besta. Maar dan wordt het wel anders. Ik beweeg door de wereld alsof ik slalom langs alle regendruppels. Ik ben de vreemde op een feestje waar de gastheer even afwezig is en iedereen elkaar kent. 

Ik slalom tussen de groepjes gasten op weg naar de bar of de wc. Ik kom en glip weg. Zou dat mijn manier zijn om te bestaan? En wat moet ik dan met mezelf aan wanneer ik staande word gehouden en ga zweven en fluxen? Er gaat verwondering stromen tussen jullie en mij. Het tintelt van alle kanten. Hier is mijn plek, zegt iets in of boven mij. Het lijkt of die stem slalomt tussen al mijn gedachten en mij een paar seconden voor is. Ja inderdaad, zou ik nu zeggen, ik was de slalommer en niet dit bord.

Je verandert en dat maakt het lastig om terug te kijken naar jezelf. Jij bent degene voor en na de verandering, en het meetpunt ligt overal. Als je slalomt slalom je zeker ook langs die meetpunten. Wat mooi als je in beweging gelooft en dat jij die beweging bent. Maar ga zo door en jij bent alle bewegingen die bewegingen van die wereld zijn. Het is je achterhoedegevecht, je reageert op bewegingen omdat het heelal zich maar blijft uitbreiden en er moet toch een wereld zijn. En jij bent er ook nog, toch?