Wurm je erdoorheen

Het is nogal dwangmatig, dit. De dingen die ik bij elkaar zet horen helemaal niet bij elkaar. Dat zal verklaren waarom het zo geforceerd aandoet. Drie, waarom drie? Drie alinea's, oké. Dan geef je de lezer het idee dat dit al zo ongeveer de 85e invulling van het format is. Je geeft de lezer vrij. Maar ook nog eens drie invalshoeken. Een zou genoeg kunnen zijn en vooruit, maak er twee van. Dan hebben we een gesprek. Maar de derde heeft iets overbodigs.

De aanleiding vormt ditmaal Thomése die de correspondances uitlegt. Die vindt hij bij de dichter Baudelaire. Het bij elkaar brengen van twee dingen die niet bij elkaar horen. Kijk, nu komt er gezagvolle traditie bij, alsmede een hedendaagse schrijver die ons in onze eigen taal uitlegt wat Baudelaire ermee heeft bedoeld. Thomése en Baudelaire, dat is eigenlijk ook een correspondance. Met Thomése duik je de tunnel in om bij een autoriteit uit deftig Frankrijk uit te komen. Of andersom. De beving die je beving bij Baudelaire verstilt tot de braaf gevonden Thomése.

Mijn methode, als die er is, maar ik vermoed steeds meer van wel, is een soort limbodancing. Ik leg de lat steeds lager en probeer me eronderdoor te wurmen. Maar waar limbodancers in stijl en met bravoure achteroverhangen, op zijn carribisch, is het voor mij toch meer het gewurm zoals de koempels in hun nauwe gangen. Daar zou wel eens een derde perspectief kunnen schuilen dat niet helemaal met Thomése samenvalt. Hij wil de tegenspreker zijn, tegenover de massa. Maar die vindt hem aardig en leest hem. Maar Thomése zegt ook dat hij de schaamte opzoekt. En niet verdraagt. En zo verglijd je in zoiets als mij.

Zie de mensch

Als je jezelf in de etalage zet ga je worden wie je ziet. Die vrees kun je niet alleen voor jezelf hebben maar ook voor je geliefden. Er kunnen zoveel redenen zijn om jezelf niet in de uitverkoop te zetten. Een ervan is het plegen van een daad. Ik haal mezelf uit de etalage. Je wil maar zeggen: er is iets beslissends aan de gang en dat overtreft de dingen en dingetjes die ik er had neergezet. Kan ook zijn dat je je troef uit het spel haalt en terugstopt in je mouw.

Je gaat met andere ogen kijken naar wat zich daar afspeelt. Het was toch die paradijstuin met zonsondergangen en nieuwe achtergronden? Of het was toch dat slagveld waar we samen onze granaten schoten naar de roos ver weg? Hoe dan ook veilig. Fijn. Maar de mensch. De mensch wil ook wat. Daarom gaan we met andere ogen kijken naar wat zich daar afspeelt.

Oorlog en vrede hebben hun eigen pracht. En er zit nog meer in. We drijven de prijs op. We verhogen de inzet. Zelf heb ik niets met kansspelen, denk ik, maar ik heb wel degelijk genoten van Dostojevski. Hij is de kampioen van de onbetrouwbare verteller. Je leest hem omdat hij je in vertrouwen neemt. Zo word je zelf ook weer een tikje onbetrouwbaarder. Zo had ik mezelf uit de etalage gehaald, wetende dat ik er zo ook weer in zou staan. Nu als de poster imposter.

Manifest of zoiets

Verzwakking biedt ook weer kansen. Wie heeft nooit verlamming gevoeld bij goede schrijvers. Denk je daarover na, dan hebben die schrijvers de verzwakking in de hand gewerkt. Je hebt de steegjes nodig om ineens oog in oog te staan met die imposante barokgevel. Dus heb je ook mensen nodig die deze taak ter hand nemen. Schrijven is een rotklus die je steeds weer in verlegenheid brengt.

En dan heb je ook nog de verslaafden (zoals ik). Je voegt niets toe aan dat ultradiverse landschap. Je bent vlees nog vis. Je denkt niet na voor je iets opschrijft, als je geluk hebt schrijvend door dit aan de anderen te laten. Je tellt zonder te showen, of zelfs dat niet eens. Je schaamt je voor je eigen schaamteloosheid, maar ook weer te weinig. Je verschuilt je achter je exhibitionisme.

Zo zou het vacuüm eruit kunnen zien. We stellen het ons altijd voor als een zwart vierkant. Of een afgrond. De lezer kiest voor kwaliteit in zijn kast en laat zich meevoeren door de virtuoos die met hem rekening houdt. Als de lezer schrijft is het steunend en praktisch. Of omdat het moet. Of omdat hij trots is. Zo stellen wij ons dat vacuüm voor tussen schijt en kunst. Het wordt tijd zeg ik dan weer dat we dat vacuüm doorkruisen omdat we dat vacuüm zijn. Het is het allemaal net niet maar zeker ook weer niet niets.

Geparkeerd

Nu de natuur opgegeven is hebben we weer natuur. Eerst was het de plaats waar we even konden bijkomen van de stad, dus deel van de stad. In Nederland zag je wat overal al het geval was, alles werd park. De stad werd Parkstad. Het park was bedoeld om ergens mooi te zijn. Op afstand droomden we van rondhangen. Toen we er waren kwamen we te laat. De jongeren vierden daar elkaar al met blikjes en zakken.

Met corona werd de natuur plaats van verbanning. We dwaalden er rondjes, waar moesten we anders heen. Zo maakten we wel weer contact met de wolf, ridder en mysticus in onszelf. Onze vogelkennis versterkte aanzienlijk. De Rousseau in het diepst van onze gedachten verhief ons tot democraat. Terug bij de gemeenschap dansten we rond de meiboom. We kregen oog voor de sluippaadjes en de rijkdom van het afval. We leefden kortom op de rand.

Het lijkt erop dat we er klaar voor zijn, de laatste fase, de blik achterom bij het afscheid. Misschien kwamen we er dichtbij toen we op zondag wilden parkeren om te wandelen. De roodwitte linten, de parkwachten. Verbannen uit ons verbanningsoord moesten we op kamers. Als je geluk had je eigen kamer. Nu er oorlog is weten we hoe heerlijk dat is. We maken de reis waar monniken eeuwen over deden. Eerst de woestijn, toen daar samen, toen alleen op cel. De woestijn de woestijn laten.

Niet nodig te weten

Het is maar de vraag of de mens zo nieuwsgierig is. Ooit gingen er een paar naar boven kijken. Ze wilden van alles weten wat ze zagen. Of ze nu echt nieuwsgierig waren... Liever interpreteerden ze de figuren om gezag te winnen. Het gedrag van mensen moest voorspelbaar worden. Ja natuurlijk, ook daarvoor is nodig dat je graag wil weten wat die mensen doen. Met de bedoeling dat te voorkomen.

Er kwamen machtige tegenbewegingen. De Bijbel plakt de sterren in de lucht om uit te komen bij de rustdag. Horatius probeert meisje Leuconoë te plukken, 'probeer de berekeningen van de Babyloniërs niet, carpe diem.' Zou het mogelijk zijn om al voor je nieuwsgierig bent je aandacht te verplaatsen naar het hier en nu? Die berekeningen geloven we wel.

Nieuwsgierigheid maakt je opgewekt. Er valt nog iets te hopen. Hier en nu is ook niet alles. Wil je een klein beetje, dan heeft het je beet. Het heelal breidt zich uit en is al niet meer wat het was. En wat het is, is al afkering van het oneindige. Het zal allemaal wel. Die nieuwsgierigheid laat ik bij jou, mijn lieve leerling. Het is een begin en deel van het proces. Daarna ben je geboeid, daarna consequent. En ook de conclusie laat ik aan jou.

 

Tussendoortje

Kracht toont zich niet. Dat is misschien al vaak zo, maar vereist ook dat je het ziet. Je moet erachter zien te komen wat je kracht is en daarvoor moet je die tonen. De opgroeiende gorilla's hebben dat opgelost door met elkaar te spelen. Zou je dat niet doen, aldus Frans de Waal, dan zou je een baby per ongeluk doodslaan. Je moet dus zien wat je kracht is om hem in te kunnen houden. Ik zeg ook vaak tegen leerlingen dat ze veel woorden moeten schrijven, inperken kan daarna weer.

Een leerling wordt boos. Waarom is het goed om veel woorden te schrijven? De andere docenten vinden juist less is more. De boosheid van mijn leerling is een les. Toon je boosheid. Aan de andere kant zoek ik niet de confrontatie, daarvoor voldoe ik niet voldoende aan mijn eigen consignes. Deze blog was niet eerst heel lang voordat ik hem inkortte. Het is bij nader inzien niet nodig. Er gaat veel vooraf en er volgt veel.

Het is maar wat je kracht noemt. Waar haal je de kracht vandaan om je kracht te beheersen? Ik heb gedacht dat ik mezelf ontsloeg van oefening door gewoon maar te schrijven. En ik bedacht mijn format zodat ik verder niet op vorm hoefde te letten. Die zorgeloosheid zal me opbreken. Ooit ontdek ik dat ik rondtol in mijn taal. Dan zal ik zeggen: dat deed ik al en zal ik blijven doen. Wat dan nog, zul je zeggen. Ja wat dan nog, daar zeg je me wat.

Wandel door handel

Hoe de wereld werkt zien we nu. Lange tijd dachten we dat de wereld werkte door te dealen. Je hebt wel gezag nodig maar kunt dat pas verzilveren als je ietsie zakt en iets afdoet van je inzet. Ook met terroristen moet je dealen, je hebt geen keus. Dilemma's waren bedoeld om ons met onze hersens in te schakelen in de enig mogelijke keus die dus geen keus was. Ook dachten we dat we met zachte gesprekken van onderop konden doordringen tot de haviken.

Toen moesten we leren dat hele bevolkingsstammen hun leiders napraatten al dachten we dat ze het puur uit angst deden. Leiders praatten onze zachte krachten na die zeiden dat je alles van veel kanten kunt bekijken. De bevolkingsstammen hoefden niet meer te worden overtuigd omdat ze in de nevels werden getrokken. Het was voldoende dat ze zeiden wat ze zeiden en wat er gezegd werd. Niet dat het waar was of dat ze het geloofden, maar zo kon je het ook bekijken.

Italië, Rusland, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, China natuurlijk en ook hele bevolkingsstammen in landen zoals Nederland waar zachte krachten hard zijn gaan praten, ook dit was globalisering. De avantgarde is Rusland. Het exporteert de nevels naar het Westen en wij denken mede daardoor nog steeds dat we ermee moeten dealen. Journalist Catherine Bolton legt uit hoe Rusland werkt in onze deals. Eigenlijk het oude verdeel en heers. En dan zegt ze omineus dat dit is hoe de wereld werkt.

De lijntjes kort

Alles bladdert. Bij ons ook, maar een frisse badkamer is in de maak. Als de dure klussers klaar zijn stoppen we de gaten, strijken de boel glad en verf erover. Anders is het met mijn geboortekamer Heerlen Noord. De radio liet bewoners aan het woord die blij waren met een dak. Goed, de regenpijp functioneerde niet meer en de badkamer bladderde.

Gelukkig is de minister komen kijken. In de buurt wandelt de ex-fractieleider om de boel scherp in beeld te krijgen. De ex-partijleider zet er zijn schouders onder. Hij weet hoe het is, ook zijn geboortehuis staat daar. De mensen hebben weer hoop. De minister zegt dat hij zelf niets kan doen, hij is afhankelijk van de Kamer. Maar ze hoeven maar te bellen. Overigens moeten de gemeenten dertig procent sociale huur bouwen. Ook als het niet kan. Streven is hopen.

Wat was het vroeger mooi als Heerlen op het nieuws kwam. Genoemd worden met een harde g. Heel Holland was de Olympus hoog en ver. Maar zo vertrouwd. Mijn vader hing aan het snoer en praatte zo hard dat ze het in Den Haag konden horen. Weg onze schroom. En toen al daalden de goden af. Joop den Uyl kwam persoonlijk in onze schouwburg uitleggen dat de mijnen sloten maar alles op alles zou worden gezet. En mijn vader heeft Ruud Lubbers nog persoonlijk de hand geschud.